หมากล้อม เกมกระดานยอดนิยม

หมากล้อมเป็นเกมกระดานรูปแบบหนึ่งที่เป็นที่นิยมอย่างมากในหลายประเทศ โดยมีจุดกำเนิดมาจากประเทศจีนเมื่อประมาณ 3,000 – 4,000 ปีก่อน และได้รับการยกย่องให้เป็น 1 ใน 4 ศิลปะประจำชาติของจีน ที่ประกอบได้ด้วยหมากล้อม ดนตรี กลอน และภาพ

ภาพการเล่นหมากล้อมในสมัยโบราณ

                มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับจุดกำเนิดของหมากล้อมว่า ในสมัยโบราณพระจักรพรรดิทรงมีองค์ชายอยู่องค์หนึ่งที่เป็นถึงรัชทายาท แต่ขี้เกียจและดูไร้ความสามารถ พระจักรพรรดิทรงวิตกกังวลเป็นอย่างมาก จึงปรึกษากับเหล่าขุนนางเพื่อที่จะหาทางสั่งสอนองค์ชายให้มีความรู้ความสามารถในการเป็นผู้ปกครองในอนาคต ในขณะนั้นมีขุนนางคนหนึ่งเสนอเกมหมากล้อมขึ้น เพื่อใช้สอนในเรื่องความคิดให้กับองค์ชาย แต่เมื่อให้องค์ชายทดลองเล่น ปรากฏว่าองค์ชายไม่ชอบและตัดสินว่าเกมนี้เล่นไม่ยาก แค่ใครเป็นฝ่ายเล่นก่อนก็เป็นฝ่ายชนะ ซึ่งความจริงแล้วไม่ได้เป็นเช่นนั้น เมื่อพระจักรพรรดิทรงทราบเรื่องจึงท้อใจและปลดองค์ชายองค์นี้ออกจากตำแหน่งรัชทายาทและหาองค์ชายองค์อื่นมาดำรงตำแหน่งแทน

ในประเทศจีนจะเรียกหมากล้อมว่า เหวยฉี (圍棋) คำว่า ฉี เป็นคำที่ใช้เรียกเกมกระดานต่างๆ และคำว่า เหวย หมายถึง การล้อม แต่คำเรียกเกมกระดานชนิดนี้ที่เป็นที่รู้จักไปทั่วโลกคือคำว่า โกะ ที่เป็นชื่อเรียกในภาษาญี่ปุ่น

หมากล้อมเป็นที่นิยมในประเทศจีน ในสมัยก่อนผู้ปกครองและแม่ทัพมักนิยมเล่นเพื่อทดสอบและประลองฝีมือทางปัญญากัน เช่นที่เราจะพบเห็นได้ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องต่างๆ เช่น สามก๊ก เป็นต้น ก่อนที่หมากล้อมจะแพร่หลายไปยังสถานที่ต่างๆ และเข้าไปยังประเทศญี่ปุ่น (บางตำราบอกว่าผู้ที่นำไปเผยแพร่คือทูต และบางตำราบอกว่าผู้ที่นำเข้าไปคือพระที่มาศึกษาด้านศาสนาในประเทศจีน)

หมากล้อมนอกจากจะเป็นการละเล่นเพื่อทดลองปัญญากันแล้ว ยังเข้ากันได้ดีกับแนวคิดเซนที่ญี่ปุ่นยึดถือปฏิบัติ จึงได้รับการส่งเสริมให้แพร่หลายมากยิ่งขึ้น เหล่าชนชั้นสูงต่างก็นิยมเล่นหมากล้อม ไม่ว่าจะเป็นสมเด็จพระจักรพรรดิ โชกุน ขุนนาง แม่ทัพ ตลอดจนประชาชนทั่วไป มีการจัดการแข่งขันเพื่อหาผู้มีความสามารถอยู่เป็นประจำ และเมื่อเข้าสู่ยุคสมัยโทคุงาวะ หมากล้อมก็ได้รับการสนับสนุนเป็นอย่างมาก มีการตั้งสำนักการเรียนหมากล้อมถึง 4 สำนัก และเปิดโอกาสให้แต่ละสำนักส่งตัวแทนมาแข่งขันกันเพื่อชิงตำแหน่งเมย์จิน ที่ถือว่าเป็นผู้ที่มีความสามารถสูงสุด

แม้ว่าในเวลาต่อมาจะมีช่วงที่หมากล้อมเสื่อมความนิยมไป เนื่องจากพระจักรพรรดิได้มีการสั่งห้ามการละเล่นชนิดนี้ แต่เมื่อเวลาผ่านไปก็ได้รับการฟื้นฟูกลับมาและพัฒนาต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน จนเมื่อปี พ.ศ. 2522 มีการจัดตั้งสมาคมหมากล้อมนานาชาติขึ้น ปัจจุบันมีสมาชิกกว่า 60 ประเทศทั่วโลก โดยประเทศไทยเข้าร่วมสมาคมนี้เมื่อปี พ.ศ. 2526

หมากล้อมได้รับการกล่าวถึงว่าเป็นการละเล่นที่ส่งเสริมความคิดได้เป็นอย่างดี พัฒนาความสงบ ใจเย็น และการสังเกตรอบข้างได้ดีขึ้น การเล่นหมากล้อมยังเป็นการเรียนรู้การใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ การรู้จักวางแผนเพื่อให้ได้เปรียบในการละเล่น

ในประเทศไทยมีการบรรจุหมากล้อมเป็นกีฬาชนิดหนึ่ง โดยมีสมาคมกีฬาหมากล้อมแห่งประเทศไทยเป็นผู้ดูแล และในการแข่งขันกีฬาแห่งชาติ หมากล้อมยังเป็นอีกหนึ่งชนิดกีฬาที่ทำการแข่งขันกันมาโดยตลอด